Konuşmalarda noktalama işaretlerinin kullanımında genellikle sorun yaşandığını gözlemledim. Okuduğum birçok metinde, yazarlar özellikle nokta ve virgülün kullanımında bocalıyorlar.
Büyük denilebilecek kimi yayınevlerine ait kitaplarda dahi yazım ve imla kurallarında ciddi eksikler göze çarpıyor ve bu durum oldukça rahatsızlık verici. Deneyimli ve kaliteli yayıncılar neyse ki ince eleyip sık dokuyor ve temiz eserler ortaya çıkarıyorlar.
Diğer yazım kurallarından farklı olarak, konuşmalarda noktalama işareti kullanımı meselesi üzerinde biraz duralım.
Diyaloglarda Noktalama İşaretlerinin Kullanımı
1) Konuşmadan sonra “dedi” vb. bir sözcük gelecekse, çift tırnak kapanmadan önce VİRGÜL konur. Kesinlikle nokta konmaz.
ÖRNEK:
“Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir,” dedi adam. —> DOĞRU
Görüldüğü üzere, tırnak işaretini kapatmadan önce virgül kullandık ve tırnaktan sonra küçük harfle devam ettik.
Aşağıdaki yazım şekilleri ise hatalıdır:
“Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir,” Dedi adam —-> YANLIŞ
“Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir.” dedi adam. —-> YANLIŞ
“Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir.” Dedi adam. —-> YANLIŞ
Gelen yorumlar sonrası ekleme: Nokta kullanımı TDK’ya göre doğrudur. Aşağıda da belirttiğim üzere, genel yayıncılık eğilimine göre virgül kullanılır. Bu durumda nokta kullanımı için “YANLIŞ” demeyelim, “TERCİHE BAĞLI” diyelim.
“Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir.” dedi adam. —-> DOĞRU (TERCİHE BAĞLI)
2) Şayet konuşma sonuna “dedi” gibi bir kelime gelmiyorsa NOKTA konur. (Veya başka bir noktalama işareti gerekiyorsa bu aynen kullanılır. 5’nci maddedeki ünlem-soru işareti örneğine bakınız.)
ÖRNEK:
“Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir.” —> DOĞRU
“Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir” —-> YANLIŞ
3) Konuşma cümlesi kesilerek veriliyorsa aralara VİRGÜL konur ve ikinci kısım küçük harfle başlar.
ÖRNEK:
“Sanat,” dedi adam, “kötülüklere karşı direnme gücü verir.” —> DOĞRU
Cümleyi ikiye böldük ve ilk kısımda tırnağı kapatmadan önce virgül kullanarak, tırnak sonrasında küçük harfle devam ettik. Özneden sonra da yine virgül kullandık.
İkinci kısımda ise küçük harfle cümleyi sürdürerek, nihayetinde nokta ile tamamladık ve tırnağı kapattık.
Aşağıdaki yazım şekilleri ise hatalıdır:
“Sanat.” dedi adam. “Kötülüklere karşı direnme gücü verir.” —> YANLIŞ
“Sanat,” dedi adam. “kötülüklere karşı direnme gücü verir.” —> YANLIŞ
4) Özne konuşma cümlesinin başında, yüklem sonundaysa VİRGÜL kullanılır.
ÖRNEK:
Adam, “Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir,” dedi. —> DOĞRU
Özneden sonra virgül kullandık ve tırnağı açarak, büyük harfle başlamak suretiyle konuşmayı verdik.
Tırnağı kapatmadan önce yine virgül kullandık. Yüklemi ise küçük harfle başlattık.
Aşağıdaki yazım şekilleri ise hatalıdır:
Adam, “Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir.” dedi. —> YANLIŞ
Adam “Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir” dedi. —> YANLIŞ
Adam, “Sanat, kötülüklere karşı direnme gücü verir,” Dedi. —> YANLIŞ
5) Cümle soru işareti, üç nokta veya ünlem gerektiriyorsa bunlar aynen kullanılır.
ÖRNEK:
Kadın, “Sana bunun bedelini ödeteceğim!” diye bağırdı. —> DOĞRU
Özneden sonra virgül kullanarak konuşma cümlesini başlattık ve ünlemle kapattık. Soru işareti ve üç nokta gerektiren bir cümle olsaydı, yine aynı yöntemi uygulayacaktık.
Diyalog sonrasında ise küçük harfle devam ettiğimiz hususuna dikkat ediniz.
Aşağıdaki yazım şekilleri ise hatalıdır:
Kadın “Sana bunun bedelini ödeteceğim!” Diye bağırdı.
Kadın: “Sana bunun bedelini ödeteceğim!” Diye bağırdı.
6) Peş peşe gelen cümlelerde durum aşağıdaki gibidir:
ÖRNEK:
Kadın, “Gerçeklik acı bir yemek gibidir,” dedi. “Düşler, gerçeği yaşanılır kılar.” —> DOĞRU
İlk Kısım:
Özneden sonra virgül kullandık ve tırnağı açarak, büyük harfle başlamak suretiyle konuşmayı verdik.
Tırnağı kapatmadan önce yine virgül kullandık. Yüklemi ise küçük harfle başlattık.
İkinci Kısım:
Konuşma cümlesini olduğu gibi verdik. Büyük harfle başlayıp nokta ile tamamlandı.
Aşağıdaki yazım şekilleri ise hatalıdır:
Kadın “Gerçeklik acı bir yemek gibidir.” dedi. “Düşler, gerçeği yaşanılır kılar.” —> YANLIŞ
Kadın, “Gerçeklik acı bir yemek gibidir.” Dedi. “Düşler, gerçeği yaşanılır kılar.” —> YANLIŞ
****
Faydalı olması dileğiyle…
Sorularınız olursa aşağıya yorum eklemeyi unutmayınız 🙂
Not: TDK’nin bu hususla ilgili belirlediği bazı kurallar farklılık göstermektedir. Ben şahsen TDK’yi referans almıyorum bu konuda. Yıllar boyunca birçok yazar/yayıncı tarafından kullanılmış genel (gelenekselleşmiş) kurallara riayet etmeyi tercih ediyorum.
Bir yanıt yazın